Göz ölçümü kim yapar ?

İnsan gözünü ölçmek, sadece bir tıbbi işlem değil; aynı zamanda bir kültürün dünyayı nasıl gördüğünü anlamanın bir yoludur.

Bir antropolog olarak her zaman şu soruyla başlarım: “Görmek” evrensel bir fiil midir, yoksa kültürden kültüre değişen bir anlamlar dizisi midir? Bu sorunun cevabını ararken, “Göz ölçümü kim yapar?” sorusu birden bire teknik bir meraktan çıkar, insanın kendisini ve dünyayı algılama biçimini temsil eden bir sembole dönüşür.

1. Görmenin Antropolojisi: Gözden İçeriye Bakmak

İlk insan topluluklarından günümüze kadar, göz her zaman bir bilgi kapısı olarak görülmüştür. İlkel kabilelerde şamanlar, hastalıkların “gözdeki karanlık”tan geldiğine inanırdı; oysa modern toplumlarda optometristler, aynı gözdeki kırılma kusurunu bilimsel olarak ölçer.

Bir bakıma her ikisi de aynı şeyi yapar: insanın görme biçimini anlamaya çalışır.

Antropoloji bize gösterir ki, her ölçüm bir ritüeldir. Bir göz muayenesi odasına girdiğinizde aslında modern bir tapınağa adım atarsınız — burada beyaz önlüklüler rahiplerin yerini almıştır, ölçüm cihazları ise günümüzün sembolik totemleridir.

2. Göz Ölçümü Kim Yapar? Modern Tıbbın Yeni Şamanları

Teknik olarak göz ölçümünü optometristler, göz hastalıkları uzmanları (oftalmologlar) ve bazı durumlarda optisyenler gerçekleştirir. Ancak antropolojik açıdan baktığımızda, bu meslek grupları sadece meslek icra eden kişiler değildir; modern kültürde “görmenin koruyucuları” olarak işlev görürler.

Göz ölçümü yapan kişi, bireyin dünyayla kurduğu görsel bağın nöbetçisidir. Bu kişi yalnızca diyoptri ölçmez; kişinin kültürel kimliğini de dolaylı biçimde yeniden tanımlar. Çünkü görmek, yalnızca fizyolojik bir süreç değil, toplumsal bir inşadır.

Bir köyde büyüyen çocuk, güneşi doğrudan gözlemlemeyi “cesaret” olarak öğrenirken; şehirdeki çocuk, gözlerini korumayı “bilgelik” olarak öğrenir. Bu farklılık bile ölçümün kültürel anlamını derinleştirir.

Göz ölçümünü kim yapar?

Aslında bu sorunun cevabı kültürden kültüre değişir: Kimi toplumlarda “hekim”, kiminde “bilge”, kiminde ise “ayna tutan ruh adamı” yapar.

3. Ritüeller, Semboller ve Görmenin Kültürel Hafızası

Bir göz muayenesi sırasında gözünüzün önüne tutulan harf tablosunu düşünün: “E”, “F”, “P”, “T” harfleri birer semboldür. Aslında bu tablo, çağımızın rasyonel kültüründe “gerçeği seçme” ritüelinin bir parçasıdır.

Bir zamanlar kabilelerde gözler, kötü ruhların kapısı sayılırdı; bugünse lazer cihazlarının önünde kapanan göz kapakları, “ışığın” yeniden içeri alınma anıdır.

Antropologlar bilir: her medeniyet kendi “görme” ritüelini yaratır.

– Antik Mısır’da Horus’un Gözü, koruma ve bilgelik sembolüydü.

– Orta Asya’da “nazar boncuğu” gözü kötü enerjiden koruyan bir tılsımdı.

– Günümüzde ise göz ölçüm cihazı, bilimsel aklın güven sembolü haline gelmiştir.

Böylece modern ölçüm pratiği, eski ritüellerin soyut bir devamıdır. İnsan yine gözüne bakar — sadece farklı bir dilde, farklı bir araçla.

4. Topluluk, Kimlik ve Görmenin Sosyal Boyutu

Göz ölçümünü yapan kişi ile ölçülen birey arasında görünmez bir sosyal sözleşme oluşur. Bu, güven temelli bir ilişkidir. Çünkü insan, gözünü bir başkasına emanet ederken aslında “dünyasını” da teslim eder.

Antropolojik olarak bu durum, topluluk içi “görme hakkı”nın yeniden dağıtılması anlamına gelir.

Kimi toplumlarda yaşlılar “görme bilgeliği”ni temsil ederken, modern toplumda bu rol sağlık uzmanlarına devredilmiştir. Bu geçiş, kültürün bilgi otoritelerini nasıl değiştirdiğinin küçük bir göstergesidir.

Göz ölçümünü yapanlar, bir anlamda modern toplumun “görme mitolojisini” ayakta tutan kişilerdir. Çünkü her reçete, her ölçüm bir kültürel güven belgesidir: insanın dünyayı yeniden net görme hakkı.

5. Görmenin Antropolojik Çağrısı

Göz ölçümü kim yapar?

Cevap: sadece bir optometrist değil.

Görmenin sembolik ağı, bir kültürün inşa ettiği görsel gerçekliğe göre örülür. Bu yüzden, göz ölçümünü yapan her kişi bir antropolojik hikâyenin parçasıdır.

Onun ellerinde, insanın dünyayı görme biçimi yeniden biçimlenir.

Bir düşünün:

Bir optometrist, Tibet’te olsaydı dua ile başlardı ölçüme.

Amazon kabilesinde olsaydı, gözleri nehrin yansımalarına göre değerlendirirdi.

İstanbul’da ise teknolojinin soğuk ışığında, ama aynı insanlık sıcaklığında yapar.

Bu çeşitlilik, insanlığın zenginliğidir.

Sonuç: Gözden Dünyaya, Dünyadan İnsana

Göz ölçümünü kim yapar sorusu, bizi yalnızca optik bir odağa değil, kültürel bir aynaya götürür.

Her ölçüm, bir insan hikâyesinin izdüşümüdür; her cihaz, bir çağın “görme biçimi”ni temsil eder.

Görmek, insanın en eski yeteneği ama en yeni arayışıdır.

Sizce kendi kültürünüzde “görmek” ne anlama geliyor?

Yorumlarda bu kadim ritüelin sizdeki karşılığını paylaşın; belki birlikte insanlığın gözünden dünyayı yeniden ölçeriz.